د ارین هاشمي په پښتو ژبه لیکل شوې لیکنې

    نیم حکیم خطره ې جان، نیم عالم خطره ې ایمان له یوه اړخه چه ګورې نو طالبانو او د پاکستان مُلایانو د اسلام نه سور اور جوړ کړی او له بله اړخه بیا زموږ ځنې افراطي افغانان د عصریتوب او إلحاد ډولونو ته نڅاګانې کوي. دې عاجزانو لا خاپوړې ندي زده کړي خو د المپیک د منډو په سیالیو کې غواړي برخې واخلي. دوۍ یو دوه، نیم تخنیکي ټکي زده کړي او بیا یې د زانونو نه افلاطونان د زمانې جوړ کړی وي او وایي که یو او که نه نو همدا موږ یو دې خلکو اوس عجیب او غریب پوسترې جوړې کړي او په فیسبوک یې خپروي چه د هغو څخه یو پوستر زما تر لاس شو یو ساده سوال اوس دا پیدا کیږي چه څوک داسې کوی شي چه په همدې اندازه اټومونه پداسې دوه بڼو ترتیب کړي چه د هغو څخه هم ډبره جوړه کړي او هم انسان. آیا دا به د د یو ټولواک جوړونکي (خالق) کار نه وي؟ حتی د ډبرې ترتیب به تاسې حیران کړي چه څنګه کیدې شي یوه ډبره په خپل قدرت زان داسې ترتیب کړي. میاشی داسې یو نه منونکې مخلوق دې. دا څنګه پوهیږي؟ مچۍ څنګه پوهیږي چه په هوا کې د پرواز لپاره هیکسوګونونه (hexagons) د ټولو غوره شکل دی؟ زما سوال دا ندی چه دا څنګه دی. زما سوال دا دی چه...

   آیا شیطان یوازې مؤمنان له لاري وباسي؟ په افغانستان کې داسی یو کلتور او ذهنیت را منځ ته شوی چه بس د هر نیک کار سرچینه افغانان ګڼل کیږي. کله چه یو غربي شخص د سخاوت کار هم وکړي نو دوۍ به وایې، هغه سره شیطان نیشته ځکه زه دا منم چه کافر که دا ټوله زمکه د خیرات نه ډکه کړي نو الله یې نه قبلوي د قیامت په ورځ. مګر دا یوازې د الله قضاوت دی. یعنې د قیامت ورځ ده. هر حصاب کتاب شوی، هر څه ویل شوي او هر څه مكمل دي. هرڅه بشپړ دي إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَىٰ بِهِ ۗ "بیشکه کوم کسانو چه کفر کړی او د کفر په حالت کې مړه شوي، نو هیڅکله به د ځمکې بشپړ صلاحیت په سرو زرو ډک د هغوۍ ونه منل شي که چیرې هغوۍ د دې له لارې د خپل د خلاصون تاوان ورکول غواړي یوازې الله کولی شي پدې بټ قضاوت وکړي مګر زموږ په اند، موږ څه پوهیږو چه د مرګ په وخت به د دوۍ (عقیدوي) حالت څه وي؟ موږ حتی څنګه پوهیږو چې آیا دوۍ د الله په نظر کافران دي؟ د دې قضاوت کولو لپاره موږ د الهی علم او قضاوت واکونو ته اړتیا لرو چه ناممکنه ده پ...

  په افغانستان کې د مخابراتي خدماتو (انټرنیټ) بیې ولې لوړې دي؟ دغه پوښتنه له ډیرو مخابراتي کارمندانو څخه شوې مګر قانع کوونکی ځواب مې تر اوسه ندی اوریدیلی. هغوۍ بس درې فاکتورونه د دې لامل ګڼلي: د سټلایټ یعنی سپوږمکۍ د کارولو او د جرنیټر لګښت، د مخابراتي ستنو د حفاظت لګښت او د بهرني انجینرانو لوړ معاشونه په لومړي قدم کې باید اووایم چه د مخابراتو وزیر باید تجربه لرونکی مسلکي کس او د متخصص لید خاوند او پیاوړی ستراتیژیست وي. هره مخابراتي ستونزه په لومړي قدم کې دا وړاندیز کوي چه وزیر په خپله دنده کې پاتې راغلی ځکه که هغه بریالی وی نو قیمت به ټیټ وی او هر افغان به ډیجیټل لاسرسي درلودی راځۍ چه دا د نیټورکینګ د لید څخه وګورو. په ساده توګه، انټرنیټ د پروتوکولونو او سرورونو جوړ دی. زموږ لومړی سوال به دا وي چه مینځپانګه ( کانټینټ ) چیرې ده؟ که مینځپانګه په افغانستان کې وي نو د شبکې طبقه ( نیټورکینګ لییَر ) به ارزانه وي ځکه چه مینځپانګه محلي ده مګر که مینځپانګه په ټوله نړۍ کې وي نو بیا مو هیواد اړتیا لري چه نړۍ ته بروډبانډ تر لاسه کړي. دی لپاره د قوي اړیکو اړتیا ده چه لوې لګښت لري. ...

  په نړیوالې سوداګرۍ کې افغانستان له نړۍ سره ځنګه سیالي کولی شي؟ مخکې لدې چه افغانستان وکولی شي چه دا ګام واخلي چه د نړیوال بازار برخه شي دا هیواد باید یو واحد افغانستان وي او اړتیا لري چه یو واحد بیلانس شیټ ولري او د سرچینو د کنټرول لپاره قوي مرکزي حکومت او اردو ولري افغانستان شاوخوا پنځه سوه کاله وروسته پاتې دی او سرچینې یې لا تر اوسه د دولت لخوا ندي کارول شوي. په نننی بازار کې د افغانستان د ټولو مهمه سرچینه لیتیم دی چه د پټرول په څیر د انرژۍ زیرمه ده. څنګه چه پټرول انرژي ذخیره کوي او د اور لږولو سره انرژي خوشې کوي همدغسې لیتیم هم د لیتیم آین بیټرۍ کلیدي جز دی، چه فعلاََ د انرژۍ د ذخیره کولو بهترینه منبع ده. دا ممکن تغیر وکړي، مګر لیتیم عموماََ ګټونکي ښکاري ځکه چه لیتیم د هیلیم وروسته سپکترين باثباته عنصر دی چه کولی شي ایون ورکړي. کله چه یو عنصر ایون پریږدي نو دا په منفي ډول چارج کیږي او هرڅومره چه اړیکه شتون ولري، دا د توازن موندلو هڅه کوي، او کله چه توازن رامینځته کیږي، نو الیکترون حرکت کوي او دا حرکت کرنټ رامینځته کوي چه په انرژۍ بدلیږي. که دا په الیټرونیکي سرکټ کې واچول...

    یو چا پوښتنه کړې چه، آیا دین د انسان لپاره راغلی که انسان د دین لپاره؟ زه به لنډه اووایم چه دین د انسان لپاره، او دې ته لوی نعمت ویل کیږي، یعنې برکت. او برکت د برکتي خلکو لپاره ټاکل شوی، نه برعکس موږ د الله لپاره پیدا شوي یو. د هغه عبادت کول او د هغه موندل ﷻ. هغه هیڅکله پټ ندی. مګر موږ ړانده او هیروونکي یو. دین اصلاََ د دغه عبادت لپاره راغلی وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ [الذاریات، ۵۶] "او ما ندي پيدا کړي جن او انسانان بغیر له دې چه زما عبادت وکړي" دا پدې معنی ندی چه انسانان د دین لپاره پیدا شوي. دا په لفظي ډول دا معنې لري چه انسانان د خآلق د عبادت لپاره پیدا شوي دین یعنې، "څنګه" (څنګه عبادت وکړی شي) یوازې هغه ﷻ د دې لامل دی چه دا پوښتنه را مینځ ته کیږي چه "ولی؟" (باید عبادت وکړی شي) الله اعلم ارین هاشمي ~ 

    آیا موږ کولی شو چه د خپلو سرتیرو ملاټر وکړو، د دوۍ سره اوږه په اوږه یو ځاې کیدو پرته؟ په ټولنیزو رسنیو کې داسې افغانان شتون لري چه د مجید قرار او د نجیب ننګیال په څیر اشخاصو نیوکې کوي چه ګواکې د افغان ملي اردو لپاره د دوۍ ملاتړ بې معنی دی. د دوۍ استدلال دا دی، "تاسې واقعیا د اردو ملاتړ نشۍ کولی پرته لدې چه ورسره اوږه په اوږه په سنګر کې یو ځاې نشۍ"، او دا خلک حتې د "منافق" د ټکې په کارولو هم اسره نه کوي اوس پوښتنه دا پیدا کیږي چه آیا دا واقعیا منافقت دی چه د اردو سره د یو ځاې کیدو پرته د اردو ملاټر وکړې، او ولې مسؤلیت باید یوازې د سرتیرو په سر وي؟ پدې کې شک نیشته چه د سرتیرو ملاټر کول پرته لدې چه سرتیری اوسې، هیڅ منافقت نلري. بالکل سر تیري جګړه کوي ځکه دا د دوۍ دنده ده، او په نننۍ عصري نړۍ کې د هر کار انجامول متخصصینو ته اړتیا لري او په خاص توګه د هیواد د دفاع په څیر پیچلی کار. د شوروي پر ضد د "جهاد" ورځو فرق لرو ځکه چه اوس افغانستان د بیا رغونې هڅې کوي که ته غواړې چه د اور وژونکي لوا ملاتړ وکړي نو ته اړتیا نلرې چه د اور لمبو ته ودانګې. همدغسې که ته ...

    آیا دا زموږ دنده ده چه د یو بد عمل پر ضد عکس العمل وښایو او ټولنې ته زیان ورسوو؟  په سویډن کې چه د قرآن عظیم الشان پر ضد کوم ناخوالې را مینځ ته شو، آیا دا زموږ دنده ده چه د دغه بد عمل پر ضد عکس العمل وښایو او ټولنې ته زیان ورسوو؟ په لومړي قدم کې خو به دا ووایم چه په هیڅ حالت کې باید مذهبي سپکاوی ته اجازه ورنکړل شي! دا ډیره اړینه ده چه موږ باید پدې پوه شو چه الله تعالی پخپله د قرآن کریم ساتنه په غاړه اخیستې ده، لکه څنګه چه په قرآن کې فرمایي: إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا ٱلذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَـٰفِظُونَ "بېشکه موږ ذکر یعنې قرآن، نازل کړی دی او بېشکه موږ یې ساتو" بله دا چه دا واضح ده چه موږ په یو داسې نړیوال کلتور کې ژوند کوو چه نورمال بلل کیږي، او پدې کلتور کې ډیر داسې شیان شتون لري چه ښکلا نلري مګر هغه نورمال او داسې شیان چه ښکلا لري غیر نورمال ګڼل کیږي. نو د دې لپاره چه موږ د ښکلي اړخ برخه پاتې شو، موږ اړ یو چه له بداخلاقۍ او د اهانت د ټکو ډډه وکړو یعنې: ْ ارْحَمُوا مَنْ فِي الأَرْضِ يَرْحَمْكُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ ، تاسې په زمکه کې په خلکو رحم وکړۍ تر څو د اسمانو...

  موږ د اکثر پښتنو شکایات اورو چه په افغانستان کې د پښتنو سره د پښتو ژبې پر اساس زیاتی کیږي. ویل کیږي چه د پښتو عریضه حتې منل کیږي هم نه په کابل کې او د اطرافي پښتنو او د کابل چارواکو تر مینځ کلتوري، ایډیالوژیکي او اقتصادي واټن لا پر زیاتیدو دی. ځنې پښتانه د خپلو نورو افغانانو ورونو دا ګیله هم لري چه هغوۍ حتې هندي زده کوي مګر پښتو ته توجه نه ورکوي ژبه څومره مهمه ده؟ ژبه د خلکو روح دی او د پښتنو لپاره، پښتو د دوۍ روح دی. هغه پښتو ده چه تاسې پښتون کوي، او هغه د پښتو ژبې ډیره زیاته برخه. ځکه چه ټول احساسات، د پښتون ولس بشپړ دود په ژبه کې نیول شوی دی. او همدا وجه ده چه موږ د اول نسل او دووم نسل تر مینځ توپیر کوی شو. کله چه موږ یو امریکایي افغان ځوان وینو، نو د هغه ژبه، د هغه چلند، د هغه ټوقې، د هغه د اواز سُر، او د هغه آداب موږ ته ښایي چه دا ځوان بهرنی افغان دی د یو شخص زړه ور کیدل او د بل بې زړه کیدلو ترمینځ توپیر یو شی دی، مګر د ټول قوم په یوه خاصه توګه خبرې کول بل شی دی. هر امریکایي شخص پدې پوهیدی شي چه زه امریکایي نه یم ځکه چه زه په فلسفي ډول د هغه سره توپیر لرم. نو له همد...

  پښتو ژبه څنګه وده کوی شي؟ نن د پښتو ژبې ورځ ده مګر موږ د اکثره پښتنو شکایات اورو چه په افغانستان کې د پښتنو سره د پښتو ژبې پر اساس تل د تاریخ په اوږدو کې زیاتی شوی.  ویل کیږي چه د پښتو عریضه حتې منل شوې هم نده په کابل کې او د اطرافي پښتنو او د کابل چارواکو تر مینځ کلتوري، ایډیالوژیکي او اقتصادي واټن تل شتون لرلی.  ځنې پښتانه د خپلو نورو افغانانو ورونو دا ګیله هم لري چه هغوۍ حتې اردو او هندي زده کوي مګر پښتو ته توجه نه ورکوي   په لومړي قدم کې به زه پوښتنه وکړم چه ژبه څومره مهمه ده؟ ژبه د خلکو روح دی او د پښتنو لپاره، پښتو د دوۍ روح دی.  هغه د پښتو ژبه ده چه تا پښتون کوي، او هغه د پښتو ژبې ډیره زیاته برخه.  ځکه چه ټول احساسات او د پښتون ولس بشپړ دود په ژبه کې نیول شوی دی.  او همدا وجه ده چه موږ د اول نسل او دوهم نسل تر مینځ توپیر کوی شو.  کله چه موږ یو امریکایي افغان ځوان وینو، نو د هغه ژبه، د هغه چلند، د هغه ټوقې، د هغه د اواز سُر، او د هغه آداب موږ ته ښایي چه دا ځوان بهرنی افغان دی   د یو شخص زړه ور کیدل او د ب...

  د ټیکنالوژۍ په ننني دور کې پښتو ژبې ته د خلکو د راجلبولو لپاره څه باید وکړی شي؟ نن په یوه غونډه کې زموږ هیوادوالو پوښتنه وکړ ه چه ولې موږ په پښتو ژبه کې کافي سافټویر نلرو، او دا پوښتنه هم اوشوه چه د ټیکنالوژۍ په ننني دور کې د پښتو ژبې ته د خلکو د راجلبولو لپاره څه باید وکړی شي؟ د دغې پوښتنې ځواب شاید موږ پدې کې ومومو کله چه موږ د ټیکنالوژۍ په ډګر کې د محلي زیربناوو او ویب (انټرنیټي) کونټینټ په ارزښت پوه شو په اول قدم کې موږ باید دا پوښتنې وکړو چه کله موږ آنلیان کیږو نو د څه شي څخه استفاده کوو؟ انټرنیټ څه شی دی؟ د یوزر (کاروونکي) په توګه موږ د انټرنیټ څخه څه مصرفوو؟ او ولې یو کاروونکی انټرنیټ کاروي؟ کاروونکی د انټرنیټ څخه د ډاټا، انځور، غږ، ویډیو وغیره استفاده کوي، او دې ته ویل کیږي کونټینټ یعنې مینځپانګه. یعنې موږ چه کله هم آنلاین کیږو نو مینځپانګه استفاده کوو، که هغه تصویر دی، که غږ، که ویډیو یا ډاټا... او دا په هغه صورت کې ډیر اقتصادې تمامیږي چه سرورې محلي وي، او په هغه محلي سرورو مینځپانګه زیرمه کړی شي، پر ځاې د دې چه د افغانستان نه لرې په لندن کې یې موږ په کرایه ونیسو، ځکه...

  د ښځو لپاره زده کړه څومره مهمه ده او په افغانستان کې د ښځو د ښوونځیو تړل د هیواد په اقتصاد او د افغانانو په ژوند څه اغیز لري؟   پدې خو باید هر سړی پوه شي چه ښځه په بنسټیز ډول، د یوې سالمې کورنۍ او جامعې بنسټ دی.   یعنې د علم او پرمختګ هغه نیوکلِیَس یعنې خسته ده!   نو دوۍ ته باید د دوۍ ټول حقوق ورکړی شي تر څو زموږ زنانه په بشپړ ډول وده وکړي   زه فکر کوم چه افغاني کلتور، په ځانګړې توګه د ښځو لپاره، د دوۍ د حقوقو مخنیوی ګرځول شوی دی.   ځکه دوۍ ته ویل کیږې چه ولا ته خو دویمه درجه طبقه یې یعنې سیکنډ کلاس سیټیزن یې، ته باید د کلتور په اساس یواځې دا رقم لباس واغوندې، ته د زده کړې حق نلرې، د مذهب په نامه باید ډیر ابیوز ومنې، او دا ټول د خدی حکم هم دی.   نو ته او خداې د داسې نرټیف په هکله به په یویشتمې پیړۍ کې د یوې ښځې برداشت څنګه وي؟ یعنې ته د هغۍ هغه د تینکینګ اَپَرَټس یعنې د فکر کولو وسیله خرابوې او د دین او مذهب په نامه یې حقوق د پښو لاندی کوې، او بیا لا په سر کې هغې ته وی چه زموږ کلتور، په ریښتینی توګه د دین استازیتوب کوي   زموږ پ...

  آیا دا زموږ دنده ده چه د دیني مسلو په اړه آنلاین مبارزه وکړو؟ نن سبا یو کلتور را منځته شوی چه هر افغان ځوان، ځان ته د اسلام ټیکه دار وایي او په وړو وړو خبرو به په نورو د کفر او الحاد ټاپې لږوي او آنلاین که په کوم غیر اسلامي پاڼه کې د اسلام پر ضد لږ څه وویني نو دی به جهاد ته چمتو وي او د نړۍ د هر نعمت نه به کرکه لري او نړۍ ته, او په خاصه توګه غربي نړۍ ته به ښکنځل کوي دا واضح ده چه موږ په یو داسې نړیوال کلتور کې ژوند کوو چه نورمال بلل کیږي، او پدې کلتور کې ډیر داسې شیان چه ښکلا نلري هغه نورمال او داسې شیان چه ښکلا لري غیر نورمال ګڼل کیږي. د دې لپاره چه موږ د ښکلي اړخ برخه شو، موږ اړ یو چه له بداخلاقۍ او د اهانت د ټکو ډډه وکړو یعنې: ْ ارْحَمُوا مَنْ فِي الأَرْضِ يَرْحَمْكُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ ، تاسې په زمکه کې په خلکو رحم وکړۍ تر څو د اسمانونو مالک په تاسې ورحمیږي. همدغه وجه وه چه سیدنا ابراهیم علیه السلام چه په سخاوت کې یی نوم درلود، یوه ورځ یو ملحد ورته اوویل چه ما ته یوه شپه راکړه مګر ابراهیم علیه السلام انکار وکړو. نو الله سبحان و تعالې سیدنا ابراهیم علیه السلام ته وفرمای...